Tegoroczni maturzyści musieli mierzyć się z wieloma sytuacjami, które na pewno nie ułatwiło im przygotowanie się do matury. Znaczna część edukacji ponadgimnazjalnej przebiegła im w koronawirusowej rzeczywistości, a zdalne zajęcia nie były idealnym sposobem na przekazywania wiedzy. Dodatkowo wybuch wojny w Ukrainie w ostatnich tygodniach edukacji też nie sprzyjał skupieniu się na nauce. Jednak nie są to jedyne uwarunkowania, które wpływają na wyniki matur w Polsce.
Jak pisaliśmy w poprzednim artykule “Gdzie matury zdaje się najlepiej i dlaczego?”, od 2014 do 2018 wyniki matur stale rosły. W 2019 roku tendencja ta utrzymywała się, a zdawalność była rekordowa – 87,5%. W 2020 i 2021 roku wyniki się pogorszyły, a ze zdanej matury mogło cieszyć się 83% uczniów. Tegoroczna matura, według wstępnych informacji opublikowanych przez CKE i Ministerstwo Edukacji, wypadła na tym tle słabiej, tylko 78,2% uczniów może cieszyć się ze zdanego egzaminu. Jednakże trzeba pamiętać, że nie odbył się jeszcze egzamin poprawkowy, do którego ma prawo 15,5% tegorocznych maturzystów, którzy nie zdali jednego z egzaminów. Tej możliwości nie będzie miało 6,3% maturzystów, wśród których 5,0% absolwentów nie zdało dwóch matur, a 1,3% trzech.
Wyniki matur znacznie różnią się wśród absolwentów różnych placówek edukacyjnych, absolwenci liceów zdecydowanie się wśród nich wyróżniają. Odsetek zdanych matur wynosi 84,0%, prawo do poprawki ma 11,4% z nich, tegorocznego egzaminu dojrzałości nie zdało 4,6% licealistów.
Jak wygląda sytuacja wśród absolwentów techników? Zdawalność matury wśród nich jest niższa o prawie 15 p.p., a wynosi 69,2%. Egzamin poprawkowy będzie mogło napisać 22% uczniów kończących technikum, a takiej możliwości nie będzie miało 8,8% z nich.
Jednak to wśród absolwentów branżowej szkoły II stopnia, zdawalność jest najniższa, wynosi tylko 20,5%. Możliwość zdania matury poprawkowej w sierpniu będzie miało 33,6% tegorocznych absolwentów. Odsetek osób, które nie odniosły sukcesu podczas tegorocznego egzaminy, wynosi 45,9%, czyli prawie 8 razy więcej niż absolwentów liceów, którym również nie udało się zdać matury w maju 2022 roku.
Dodatkowo do matury na specjalnych zasadach przystąpili także absolwenci polskich szkół, którzy są obywatelami Ukrainy. Wśród nich zdawalność wyniosła 52,9%, 41,2% ma prawo do poprawki, a nie zdało 5,9%. Analizując wyniki, trzeba pamiętać, że oprócz tego, że są to osoby, które musiały nagle przerwać edukację w swoim kraju, a na poznanie polskiej podstawy programowej miały tylko kilka tygodni, to maturę z języka polskiego pisały nie tylko w obcym języku, ale również używając innego alfabetu, co mogło stanowić dla nich duże utrudnienie.
Mimo tych różnic to nie tylko rodzaj placówki edukacyjnej wpływa na ostateczne wyniki matur. Są nimi miejsce zamieszkania oraz uwarunkowanie finansowe. Bierzemy pod uwagę zdawalność matur w I terminie, nie uwzględniając osób mających prawo do matury poprawkowej w sierpniu. Dane dotyczące średnich zarobków pochodzą z GUS-u za 2020 rok. Są to najświeższe dane, które odzwierciedlają średnie zarobki brutto w powiatach.
Największy odsetek maturzystów, których egzamin zakończył się sukcesem, odnotowano w Sopocie, wyniósł on 95%, przy średnich zarobkach brutto 5 700,74 zł. Kolejnym wysokim współczynnikiem zdawalności matur (89%) cieszyli się absolwenci w powiecie łobeskim (średnie zarobki brutto na poziomie 4 083,38 zł). Taki sam odsetek zdanych matur można zauważyć w powiecie strzyżowskim, gdzie średnie zarobki brutto wynoszą 3 459,69 zł. Podium zamyka Warszawa wraz z powiatem opoczyńskim, gdzie zdawalność egzaminu dojrzałości wyniósł 88%, a średnie zarobki brutto wynoszą kolejno 6 432,78 zł oraz 3 679,30 zł.
Najgorszą zdawalność matur odnotowano wśród absolwentów szkół ponadgimnazjalnych z powiatu suwalskiego, wyniosła ona 14% (średnie zarobki brutto w powiecie to 3 762,50 zł). Nieco lepiej wygląda odsetek zdanych matur wśród byłych uczniów w powiecie kaliskim (24%). Średnie zarobki brutto wynoszą tam 3 606,01 zł. Podium zamyka powiat skierniewicki ze zdawalnością na poziomie 29% (średnie zarobki – 3 893,12 zł brutto).
Wśród powiatów z najgorszymi wynikami, tylko w powiecie łomżyńskim (średnie wynagrodzenie – 4 368,68 zł brutto, zdawalność matur 31%), ostrołęckim (średnie wynagrodzenie – 4 031,87 zł brutto, zdawalność matur 48%) i wrocławskim (średnie wynagrodzenie brutto 4 800,00 zł, zdawalność matur 51%) średnie zarobki przekroczyły 4 tysiące złotych brutto. Jednak powiaty te, podobnie jak powiat bydgoski (średnie wynagrodzenie brutto 4 208,79 zł, zdawalność matur 52%) czy gdański (średnie wynagrodzenie – 4 438,86 brutto zł, zdawalność matur 58%), leżą niedaleko większych miast, w których często ich mieszkańcy pracują, stąd wynikają wyższe zarobki, przy równoczesnych niskich wynikach zdawalności matur (poniżej 60%). Biorą się one z tego, że osoby w wieku szkolnym oraz ich rodzice, którym zależy na wykształceniu, często wybierają placówki edukacyjne w większych miejscowościach o lepszym poziomie, nawet jeśli jest to związane z dłuższym dojazdem do nich.
Jak wygląda sytuacja w województwie małopolskim, w którym corocznie odnotowywane są najwyższe maturalne wyniki dla województwa, a tegoroczna średnia wynosiła 82%. W powiecie proszowickim z najniższym wynikiem 63%, średnie zarobki wynoszą 3 884, 93 zł brutto. Kolejnym powiatem z najniższą zdawalnością – 66% jest powiat tarnowski z przeciętnymi zarobkami na poziomie 3 511,79 zł brutto, tym samym są one najniższe w Małopolsce. W Krakowie, gdzie zdawalność jest najwyższa i wynosi 86%, średnie zarobki brutto wynoszą 5 368, 39 zł, a w powiecie krakowskim, choć zarobki są niewiele niższe (5 248,76 zł brutto), zdawalność wynosi zaledwie 77% (o 9 p.p. mniej niż w stolicy województwa oraz 5 p.p. poniżej średniej wojewódzkiej).
Dzięki temu zestawieniu można zauważyć tendencję, która wskazuje, że niższe średnie zarobki w powiecie, mają wpływ na gorszą zdawalność matur.
A jak te zależności wpływają na zdawalność matur w województwie dolnośląskim, gdzie średnia zdawalność jest najniższa w Polsce – wynosi 57%? W województwie tym wyniki zdają się zaprzeczać naszej tezie, ponieważ w powiecie lubińskim, w którym średnie zarobki są najwyższe (wynoszą aż 7 915,01 zł brutto, są tym samym jednymi z najwyższych w Polsce), zdawalność matur wynosi tylko 65%. Jednak jest to powiat, w którym znajdują się Zakłady Górnicze oraz spółka KGHM Polska Miedź, tym samym nie jest reprezentatywny w skali województwa, a nawet całej Polski. Drugi powiat z najwyższą średnią zarobków -5 338,47 zł brutto – Wrocław, ma też najwyższą zdawalność w województwie – 81%. Najgorszą zaś odnotowano w powiecie wałbrzyskim – 54%, przy średnich zarobkach wynoszących 3 825,44 zł brutto (które zamykają podium rankingu najgorszych zarobków w województwie). Kolejnymi powiatami z niską zdawalnością na poziomie 51% są: powiat wrocławski oraz powiat karkonoski, w których średnia wynagrodzeń wynosi kolejno 4 880,00 zł brutto oraz 4 035,56 zł brutto (średnia dla województwa dolnośląskiego wynosi 4 407,03 zł).
Także w województwie podlaskim, gdzie odnotowano najniższy wynik w Polsce, sytuacja wygląda podobnie. W powiecie suwalskim, gdzie zdawalność wynosi zaledwie 14%, ludzie zarabiają też najmniej w województwie (średnie zarobki brutto wynoszą 3 762,50 zł). Z kolei w Suwałkach zdawalność wynosi 79%, a średnie zarobki brutto to 4006,38 zł. Miasto wyprzedza tylko Białystok, gdzie zdawalność jest na poziomie 80%, a zarobki są jedne z najwyższych w województwie, wynoszą 4 396,32 zł. W powiecie białostockim zdawalność wynosi o 24 p.p. mniej niż w mieście wojewódzkim, mimo że średnie zarobki, nie są o wiele niższe (3 923,93 zł). Po raz kolejny można zauważyć, że na terenie powiatu okalającego duże miasta, mimo stosunkowo dużych zarobków, zdawalność jest niska. Potwierdzają to wyniki z Łomży (zdawalność 77%, zarobki średnie brutto 4 056,02 zł) oraz powiatu łomżyńskiego (zdawalność 31%, średnie przychody brutto 4 368,68 zł). Maturzyści z powiatu augustowskiego oraz kolneńskiego mogli cieszyć się zdawalnością taką samą jak w Łomży (przy średnich zarobkach 4 262,39 zł oraz 3 859,50 zł).
A jak stosunek zarobki/ zdawalność matur ma się do podziału na wschód i zachód Polski? W województwie podkarpackim najlepszą zdawalność odnotowano w powiecie strzyżowskim (89%, średnie zarobki brutto 3 459,69 zł- najniższe w województwie). Na podium znajdują się także dwa miasta Krosno (zdawalność matury 87%, zarobki 3 875, 04zł brutto) oraz Rzeszów (zdawalność matury 83%, zarobki 4 802,41 zł brutto). Pozostałe miasta na prawach powiatu – Przemyśl i Tarnobrzeg znajdują się dopiero na dziesiątym i jedenastym miejscu. Najgorszy odsetek zdawalności egzaminu dojrzałości jest wśród uczniów z powiatu leskiego 60% (średnie zarobki brutto 4 172,71 zł), przeworskiego – 63% (średnie zarobki brutto 3 622,54 zł) oraz rzeszowskiego – 65% (średnie zarobki brutto 3 979,24 zł). W czołówce najlepiej zarabiających mieszkańców województwa (powyżej 4 tysięcy złotych brutto), znajdują się aż 2 powiaty – leski oraz tarnobrzeski- w których zdawalność egzaminu dojrzałości nie przekracza 67%.
Dla porównania w województwie lubuskim najlepszą zdawalność matury odnotowano w powiecie żarskim – 84%, a najniższą w powiecie krośnieńskim – 58%. Średnie zarobki brutto wynosiły kolejno 4 426,69 zł oraz 4 255,01 zł. Najmniej zarabiają mieszkańcy powiatu sulęcińskiego (3 829,00 zł brutto), gdzie równocześnie zdawalność matury wyniosła 60%, co stanowi drugi najniższy wynik w regionie. Jednak zarówno w Zielonej Górze oraz powiecie zielonogórskim, zarówno zdawalność (83% i 82%), jak i poziom zarobków (4 419,34 zł oraz 4330,43 zł brutto) stoją na wyjątkowo wysokim poziomie. Sytuacja wygląda podobnie dla drugiego dużego miasta, Gorzowa Wielkopolskiego, gdzie zdawalność wynosi 80%, a pracownicy zarabiają średnio 4 224,62 zł brutto oraz powiatu gorzowskiego, w którym wyniki są niższe o 9 p.p., a mieszkańcy mogli zarobić średnio 4 495,22 zł brutto.
W województwie lubelskim, po wschodniej stronie Polski duże miasta, podobnie jak w województwie podkarpackim, nie mają już takiej dużej przewagi, jeśli chodzi o zdawalność matur, ponieważ to w powiecie łukowskim jest ona największa – 85% (średnie zarobki wynoszą 3 578,47 zł brutto). Drugie miejsce zajmuje powiat lubartowski -84% (przy średnich zarobkach 3 635,35 zł brutto), a dopiero na trzecim miejscu znajduje się Lublin – 83%, gdzie zarobki są jedne z największych w województwie (4 708,40 zł brutto). Kolejne duże miasta Biała Podlaska, Zamość i Chełm zajmują kolejno szóste, dziesiąte i jedenaste miejsce w województwie pod względem zdawalności matury. Najwięcej zarabiają osoby mieszkające w powiecie łęczyńskim 5 772,29 zł brutto, a matury tam w tym roku zdało 60% uczniów. Najmniejszy odsetek zdanych matur odnotowano w powiecie lubelskim (43%), w którym zarobki wynoszą 3 673,03 zł brutto.
W województwie zachodniopomorskim najwyższą zdawalność odnotowano w powiecie łobeskim, wynosiła ona 89%, a średnia zarobków w powiecie przekracza 4 tys. złotych. Kolejne miejsca zajmują duże miasta: Szczecin (zdawalność 82%, zarobki 5 007,48 brutto), Koszalin (81%, 4184,46 zł brutto) oraz Świnoujście (80%, 4 779,09 zł brutto). Najgorsze wyniki matur (48%) były w powiecie koszalińskim, gdzie średnio można zarobić poniżej 3 919,20 zł brutto oraz graniczącym ze Świnoujściem powiecie kamieńskim (zdawalność matur 54%, średnie zarobki 3 706,74 zł brutto) oraz choszczeńskim, gdzie zdawalność tegorocznej matury wyniosła 58%, a pracownicy zarabiają średnio 3 951,70 zł brutto.
